Dyskusja jako metoda naukowa

Dyskusja to „…roztrząsanie zagadnień drogą szeregu pytań i odpowiedzi, drogą wymiany myśli przez pytania i odpowiedzi, drogą stawiania i wykazywania słuszności twierdzeń oraz ich krytykowania” wskazuje Jozef Pieter. Jest dialogiem co najmniej dwóch osób, czy to w formie ustnej, czy to w formie wypowiedzi pisemnych – listów, publikacji.

Elementy a zarazem etapy dyskusji to:

1. Stawianie twierdzeń i ich uzasadnianie.
2. Krytyka twierdzeń i uzasadnień, przez wskazanie na błędy lub przez uzupełnianie i wskazywanie nowych punktów widzenia.
3. Stopniowe precyzowanie, porządkowanie myśli.
4. Uzgadnianie stanowisk, czego rezultatem może być uznanie pewnego poglądu na rozważane zagadnienie.

Dyskusja, przez starcie sprzecznych stanowisk, a zarazem naświetlenie problemu z różnych stron, mobilizuje jej uczestników, stanowiąc potężny bodziec do refleksji nad własnymi koncepcjami i pracami, a w konsekwencji – do dalszej pracy.

Wartość dyskusji leży w wyjaśnieniu pewnych problemów, ich roli, struktury, powiązań z innymi. Dzięki dyskusji wychodzą także na jaw błędy i braki czyjejś wiedzy. Wychodzi również, co jest szczególnie istotne w przypadku wypowiedzi pisemnych, niejasne lub niedostateczne objaśnienie pewnych spostrzeżeń co do problemu; dyskusja służy wtedy niejako poprawie, redakcji tekstu naukowego.

Choć „dyskusja sama przez się nie przynosi nowej wiedzy o faktach” , jak wskazuje Pieter, to uprzytamnia ową wiedzę uczestnikom dyskusji. Jest to szczególnie cenne w czasach, gdy pojawia się wiele publikacji naukowych, a dostęp do nich jest utrudniony.

Dyskusja jest ważnym, ale tylko pomocniczym środkiem w pracy naukowej; nie jest metodą roboczą pracy naukowej.

Spór naukowy jest dyskusją nie ograniczoną w czasie ani przestrzeni. Osoby biorące w nim udział mogą nie znać się osobiście, nie żyć w tym samym miejscu ani w tym samym czasie. Istotą jest nawiązywanie do poglądów innych, zajmowanie wobec nich krytycznego stanowiska, po czym podtrzymywanie poglądu własnego lub jego modyfikacja.

Można uznać spory naukowe za dyskusje w skali historycznej. Są pożyteczne wtedy, gdy przyczyniają się do poszukiwania dostatecznych racji na drodze odpowiednich badań.

Źródło: Józef Pieter, Ogólna metodologia pracy naukowej, Ossolineum, Wrocław 1967.